W ostatnią niedzielę Adwentu, w wigilię Wigilii, przygotowujemy się
na radosne przeżycie świąt Bożego Narodzenia. To dobry czas, aby się
zastanowić nad religijnością Polaków, a w tej refleksji bardzo pomocny
jest raport dotyczy głównych kierunków działalności Kościoła katolickiego
w Polsce opracowany przez Katolicką Agencje Informacyjną na 25 lecie
tej instytucji. Generalny wiosek z tego opracowania jest taki, że
społeczeństwo polskie pozostaje wciąż – zwłaszcza na tle gwałtownie
sekularyzującej się Europy – bardzo religijne, choć już mniej niż w
przeszłości.
Sakrament chrztu przyjmują prawie wszystkie nowo narodzone dzieci.
Ponad 90 proc. Polaków uważa się za osoby wierzące, choć regularnie
praktykujących jest około połowy spośród deklarujących się jako
wierzący. Jedna czwarta osób wierzących przyjmuje nauczanie moralne
Kościoła, w tym etykę małżeńską i stara się żyć z jego nakazami. Według
danych Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego i Głównego Urzędu
Statystycznego w latach 1991–2015 procent osób deklarujących się jako
głęboko wierzące wzrósł minimalnie – z 10,0 do 10,5. Równocześnie
przybyło deklaracji słabszej lub żadnej identyfikacji z wiarą –
niezdecydowanych, ale przywiązanych do tradycji religijnej (z 6,0 do 12,0
proc.), obojętnych (z 2,4 do 5,3 proc.) i niewierzących (z 1,3 do 2,6
proc.). Przyrost odsetka osób zdecydowanie zaangażowanych i
niezaangażowanych religijnie odbywa się kosztem osób określających
się po prostu jako wierzące – ich odsetek spadł z 79,9 do 69,6.
Powyższe dane powstały na podstawie deklaracji respondentów.
Realne praktyki opisują natomiast wyniki powtarzanego corocznie od
1979 r. przez Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego w kościołach całej
Polski – w określoną niedzielę roku – liczenia osób obecnych na Mszach
św. (dominicantes) oraz przystępujących do komunii św.
(communicantes). Procent tak liczonych dominicantes powoli i
nieregularnie, ale systematycznie maleje.
W 1990 r. w Mszy niedzielnej uczestniczyło 50,3 proc.
zobowiązanych, w roku następnym 47,6 proc., a w 2013 r. procent ten
po raz pierwszy spadł poniżej 40 i wyniósł 39,1, a w roku 2016 obniżył
się o kolejne kilka punktów procentowych i wyniósł – 36,7. Na tle innych
krajów europejskich procent praktykujących pozostaje nadal – pomimo
tendencji spadkowej – bardzo wysoki. Jeżeli dane w Polski odniesiemy
np. to Niemiec, to procent dominicantes w Niemczech w okresie
1960–2014 spadł z 46 do 14 proc., a we Francji w latach 1965–1990
podobny wskaźnik obniżył się z 21 do 5 proc.

Pokrzepiające jest to, że procent communicantes w naszym kraju
wzrósł znacząco – z 10,7 w roku 1990 do 17,0 w 2015 r. Od 1998 r.
można mówić o stabilizacji na poziomie 16–17 proc. Znaczy to, że wiara
tych, którzy w Kościele pozostają, jest coraz bardziej świadoma i że
nauczanie Kościoła, podkreślające wagę częstej Eucharystii, znajduje
przystęp do coraz większego odsetka wierzących.
Optymistyczne jest to, że Polsce mimo nasilających się tendencji
dechrystianizacyjnych i sekularyzacyjnych wskaźniki religijności spadają
dość powoli. Nurt postoświeceniowy uważa religię, a szczególnie
chrześcijaństwo, za przeszkodę w zbudowaniu „nowego świata”.
Dechrystianizacja po 1989 w Polsce roku nie opierała się już wprost na
ideologii marksizmu-leninizmu z jej materializmem dialektycznym i
"światopoglądem naukowym". Orężem stała się koncepcja "neutralności
światopoglądowej” tworzona przez zlepek negatywnych pozostałości
materializmu dialektycznego i najgorszych cech zachodniego
materializmu praktycznego.
Komentując dane z raportów o religijności Polaków ks. prof. Janusz
Mariański, ceniony socjolog religii, określił sytuacje w Polsce jako
"pełzającą sekularyzację". Potrzebny jest zatem dobry program
duszpasterski i skuteczniejsza ewangelizacja, a także współpraca
różnych środowisk oraz uświadomienie, że przyszłość zależy od
autentycznego nawrócenia każdego z nas oraz od zaangażowania i
uczestnictwa katolików w przestrzeni społecznej.

Jan Maria Jackowski

Źródło: Niedziela Ogólnopolska 51/2018